Zabytki Koszęcina wg Katalogu zabytków...

Żeby sprawdzić jak w rzeczywistości przedstawia się kwestia opisu koszęcińskich zabytków kupiłam "Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom VI województwo katowickie zeszyt 8 powiat lubliniecki."

Inwentaryzację powiatu lublinieckiego przeprowadzono w r. 1956, objazd redakcyjny w r. 1958, w granicach administracyjnych z tegoż roku. 

Lektura opracowania niewiele nowego wniosła w dotychczasowe badania (brak map! bardzo brakuje planów!), natomiast okazuje się, że w opracowaniu tym autorzy popełnili błędy w określeniu stron świata, które w przypadku opisu pałacu wprowadzają potężne zamieszanie.

Zapraszam do lektury. 

KOSZĘCIN

KOŚCIÓŁ PAR. p. w. Najśw. Serca Pana Jezusa.
Parafia od 1868. Kościół murowany 1908.
Monstrancja w stylu regencji 1. pół. w. XVIII.
Dwa kielichy:
1. barokowy 1693 (fig. 79);
2. w. XVIII/XIX. 79
Ornat zielony z tkaniny w. XVIII.
Na plebanii obraz Ukrzyżowania w. XVIII oraz krucyfiks barokowo-ludowy.
 

KOŚCIÓŁ FIL. ODPUSTOWY p. w. Św. Trójcy (fig. 10). 

Zbudowany 1724 na miejscu poprzedniego, spalonego, wzniesionego w.XVI. Usytuowany na pd. od osady. Orientowany. Drewniany, konstrukcji zrębowej, na podmurowaniu z kamienia, z wieżą konstrukcji słupowej. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, przy nim od pd. Czworoboczna przybudówka mieszcząca zakrystię oraz lożę kolatorską na piętrze. Szersza nawa na rzucie wydłużonego prostokąta, przy niej od pd. i pn. niewielkie, kwadratowe kruchty. W narożniku pomiędzy zakrystią a nawą niewielka przybudówka konstrukcji słupowej, na planie nieregularnym, mieszcząca schody na lożę kolatorską, dostępne od zewnątrz kościoła. Przy nawie od zach. kwadratowa wieża. Wnętrze nawy i prezbiterium nakryte płaskim stropem z wydatną fasetą. W zakrystii strop belkowany. Chór muzyczny wsparty na czterech wyrzynanych słupach, z parapetem o wysuniętej części środkowej. Loża kolatorska otwarta do prezbiterium prostokątnym przepruciem. Wejście od zach. w obramieniu prostokątnym, wejście do zakrystii oraz dwa w dłuższych bokach nawy zamknięte łukiem spłaszczonym; drzwi klepkowe. Okna w nawie zamknięte łukiem segmentowym.
W przybudówce mieszczącej zakrystię i lożę kolatorska dwa okna:
1. w ozdobnym obramieniu z zastrzałami, z oszkleniem gomółkowym;
2. kwadratowe, z kratami z zadziorami.
Korpus kościoła na zewnątrz wzmocniony lisicami. Wokół nawy i prezbiterium otwarte soboty, wsparte na fazowanych słupach, pobite gontem. Ściany nawy i prezbiterium ponad sobotami pobite gontem. Dachy o pokryciu gontowym: nad nawą i prezbiterium siodłowy, nad przybudówką mieszczącą zakrystię i lożę kolatorska trójspadowy.
Ponad prezbiterium ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę z latarnią kształtu barokowego.
Wieża o ścianach lekko pochyłych, szalowana deskami; dolne części ścian od pn. i pd. osłonięte szerokim zadaszeniem gontowym, od zach. wejście zamknięte łukiem segmentowym z drzwiami klepkowymi. Hełm wieży ośmioboczny, baniasty, z latarnią, kształtu barokowego.
Ołtarz główny barokowy 1. pół. w. XVIII (fig. 33), z dekoracją snycerską o motywie bujnego akantu, z bramkami, ponad którymi rzeźby śś. Mikołaja i Stanisława; po bokach bramek po cztery obrazy ze scenami alegorycznymi.

W ołtarzu rzeźba Pięta, późnogotycka ok. 1510 (fig. 45)

oraz czternaście współczesnych jej rzeźb świętych, pochodzących zapewne z ołtarza, tryptykowego: śś. Cyprian (?) (fig. 41), Walenty (fig. 43), Jan Chrzciciel, Jan Ewangelista, Andrzej, Bartłomiej (fig. 48), Jakub Starszy, Elżbieta, Magdalena, Dorota, Katarzyna, Marcin (fig. 50), oraz popiersia śś. Piotra i Pawła (fig. 46, 47). W zwieńczeniu ołtarza obraz Św. Trójcy barokowy w. XVIII.

 

 

 Ołtarz boczny lewy z dwiema kręconymi kolumnami i dekoracją snycerską o motywie bujnego akantu oraz w stylu regencji, z rzeźbami śś. Barbary (fig. 59) i Teresy (?) oraz w zwieńczeniu z Okiem Opatrzności i puttami, 1. pół. w. XVIII; w nim obrazy barokowe: ŚŚ. Anna Samotrzecia i w górnej kondygnacji Jan Nepomucen.

Ołtarz boczny prawy, o bogatej dekoracji snycerskiej z motywów roślinnych, 1. pół. w. XVIII ze współczesną rzeźbą św. Jana Nepomucena (fig. 32); w górnej kondygnacji płaskorzeźba Trójcy Św., nie związana z ołtarzem, o bogatym obramieniu snycerskim z motywem bujnego akantu (fig. 36).

Balustrada drewniana w prezbiterium, barokowa w. XVIII.
Ambona późnobarokowa w. XVIII, z rzeźbą Boga Ojca i posążkami dwóch aniołków na baldachimie.
Chrzcielnica drewniana, barokowa w. XVIII.
Ławki i konfesjonał zapewne w. XIX.
W zakrystii komoda i szafa w. XIX.
Obrazy:
1. Legenda dotycząca powstania kościoła oraz cudów z nim związanych, podzielony na osiem scen, z datą 1568, barokowo-ludowy, zapewne koniec w. XVIII;
2. Matka Boska Różańcowa ze śś. Dominikiem i Różą Limańską oraz Tajemnicami Różańca, w. XVIII;
3. Zwiastowanie, ludowy 1841;
4. Matka Boska Częstochowska, ludowy.
Rzeźby:
Św. Michał Archanioł, późnogotycka ok. 1510 (fig. 42);

2. Św. Jan Nepomucen, ludowa;
3. krucyfiks ludowy.
Dzwonek zakrystyjny 1706.

PAŁAC (fig. 21). 

Pierwotnie posiadłość książąt opolskich. Pałac istniejący zapewne w. XVI, w w. XVII wg tradycji związany z pobytem króla Jana III Sobieskiego z rodziną. Od 1819 w posiadaniu hr. Hohenlohe-Ingelfingen. Obecny wzniesiony 1829 lub 1830 z wykorzystaniem części wcześniejszego. Wielokrotnie przebudowany. Klasycystyczny. Zwrócony elewacją ogrodową głównego skrzydła na pd.
Murowany. Potynkowany. Jednopiętrowy, częściowo nadbudowany. Podpiwniczony, w piwnicach sklepienia kolebkowe, krzyżowe i żaglaste na gurtach. Złożony z trzech nieregularnych skrzydeł zgrupowanych wokół otwartego dziedzińca. Przy narożniku pn.-zach. kaplica.
Główne skrzydło pałacowe złożone z dwóch zapewne niejednoczesnych części. Część wsch. węższa, z ryzalitem przy jednym z narożników, dwutraktowa, od podwórza nadbudowana o piętro; na parterze sklepienia kolebkowe z lunetami. Zach. część szersza, dwutraktowa, z korytarzem pomiędzy traktami; wewnątrz sufity, częściowo z fasetami. Pośrodku skrzydła prostokątna sala wsparta na kolumnach. Ponad nią sala balowa, tzw. kominkowa, wyższa od pozostałych, z nowszą galerią drewnianą, oświetloną drugą strefą okien. Na piętrze ponadto sala o dekoracji ścian płycinami, z obrazami przedstawiającymi romantyczne krajobrazy; w niej piec kaflowy, okrągły, empirowy. Elewacja ogrodowa skrzydła zwrócona ku pd., dwudziestotrzyosiowa, z pięcioosiowym ryzalitem pośrodku, rozczłonkowana pilastrami dźwigającymi belkowanie z fryzem z tryglifami, zwieńczona trójkątnym przyczółkiem. Przed ryzalitem taras wsparty na pięciu półkolistych arkadach filarowych, odsklepiony krzyżowo na gurtach. Dach czterospadowy, kryty dachówką.
Skrzydło zach. jednotraktowe.
Skrzydło pn. na planie nieregularnym, zbliżonym do prostokąta. Układ wnętrza dwutraktowy, na piętrze z korytarzem pomiędzy traktami. W niektórych pomieszczeniach przyziemia sklepienia żaglaste. Przy wsch. boku przybudówka mieszcząca bramę wjazdową.
Kaplica połączona ze skrzydłem pn. wieżą i niewielkim czworobocznym dziedzińcem. Wzniesiona na planie prostokąta z trójboczną apsydą od pn. i półkolistą przybudówką od zach. Wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, zaakcentowanym wydatnymi wałkami stiukowymi; w apsydzie sklepienie hemisferyczne. Ściany rozczłonkowane filarami. Chór muzyczny murowany, wsparty na trzech arkadach filarowych o łuku spłaszczonym z nich środkowa szersza od pozostałych; parapet wklęsło-wypukły o dekoracji płycinowej. Okna zamknięte półkoliście oraz ostrolukowe, neogotyckie. Na zewnątrz przy apsydzie dwie przypory. Dach siodłowy, kryty dachówką.
Wieża przylegająca do kaplicy od wsch. kwadratowa, trójkondygnacjowa. Wewnątrz w dwóch kondygnacjach sklepiona krzyżowo z wydatnymi szwami sklepiennymi, na piętrze loża kolatorska z otworem komunikującym się z wnętrzem kaplicy, dostępna przez zewnętrzną wieżyczkę schodową. Zwieńczenie wieży w kształcie ośmiobocznej latarni o charakterze empirowym.

DOM Nadleśnictwa (fig. 19).

Dawniej budynek zarządu dóbr pałacowych. Usytuowany przy skrzyżowaniu dróg, naprzeciw wjazdu w obręb zabudowań pałacowych. Wzniesiony 1810 wg planów arch. Fryderyka Wilhelma Degnera, zatrudnionego w dobrach księcia Hohenlohe jako inspektor budownictwa. Klasycystyczny. Murowany z cegły, potynkowany. Zbudowany na planie prostokąta, zwrócony dłuższym bokiem do ulicy, z dwoma później dobudowanymi ryzalitami od strony podwórza. Parterowy, na wysokim podmurowaniu. Podpiwniczony. W piwnicach sklepienia żaglaste na gurtach.
Układ wnętrza dwutraktowy z obszerną sienią na osi. W skrzydle zach. korytarz pomiędzy traktami. Wewnątrz stropy płaskie. Elewacja frontowa jedenastoosiowa, z portykiem wspartym na czterech murowanych kolumnach, zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem. Pod okapem dachu wydatny, profilowany gzyms. Ściany w dolnych częściach pokryte pseudorustyką. Przy elewacji zach. portal flankowany dwiema murowanymi kolumnami, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem z herbem książąt Hohenlohe, zapewne nowszego pochodzenia. Zachowana pierwotna stolarka okienna, późnoklasycystyczna, wielokwaterowa. W wejściu pod portykiem drzwi klepkowe, dwuskrzydłowe. Dach naczółkowy, nad portykiem siodłowy, kryty dachówką.

ZABUDOWANIA FOLWARCZNE.
Wzniesione 1. pół. w. XIX, o cechach klasycystycznych. Murowane, potynkowane.

A. OFICYNA. Usytuowana obok bramy wjazdowej na dziedziniec zewnętrzny przed pałacem. Prostokątna. Parterowa z mieszkalnym poddaszem. Układy wnętrz dwutraktowe. Elewacja frontowa pięcioosiowa, z nieznacznym ryzalitem akcentującym oś środkową. Wysoki, dachówką kryty dach naczółkowy z jednym okienkiem w kształcie dymnika.

B. DAWNE CZWORAKI. Usytuowane przy dziedzińcu zewnętrznym na pn. od pałacu, częściowo przy ulicy. Złożone z czterech budynków. Częściowo przekształcone. Parterowe. Układy wnętrz dwutraktowe. Częściowo zachowana stara stolarka okienna i drzwi klepkowe. Dachy siodłowe i czterospadowe, kryte dachówką.

C. DOM MIESZKALNY. Dawniej magazyn. Położony na zach. od pałacu. Przekształcony i gruntownie odnowiony 1956. Prostokątny, parterowy. Wnętrza zmienione. Częściowo zachowana stara stolarka. Dach naczółkowy, kryty dachówką.

D. STAJNIE (fig. 23).

Położone we wsch. części osady, obok drogi do Tarnowskich Gór, przy obszernym dziedzińcu gospodarczym. Wzniesione na planie wydłużonego prostokąta. W części budynku sklepienie żaglaste na gurtach, wsparte na wolnostojących filarach.
W pn. części budynku pomieszczenie administracyjne, pod którym piwnice sklepione żaglasto. Elewacja dłuższego boku od dziedzińca z czterema wydatnymi wystawkami gospodarczymi o wykroju falistym, zwieńczonymi wspólnym obiegającym gzymsem. Okna przeważnie półkoliste. W części administracyjnej zachowana stara stolarka. Dach naczółkowy, kryty dachówką.

E. DOM MIESZKALNY. Położony przy tym samym dziedzińcu gospodarczym. Parterowy z mieszkalnym poddaszem. Prostokątny. Dwutraktowy. Dach naczółkowy, kryty dachówką. Zniekształcony w czasach nowszych.

PARK. Należący do pałacu. Obecne założenie zapewne z pocz. w. XIX, krajobrazowe, z zachowanymi alejami i starodrzewiem. Na przeciw pd. elewacji pałacowej oś widokowa z częściowo zarośniętym stawem.

KAPLICZKI.
1. Z 1. pół. w. XIX. Murowana, potynkowana. Prostokątna z trójbocznym zamknięciem. Wewnątrz sklepienie w typie żaglastego. Dach trójspadowy, pobity gontem. Wewnątrz polichromia ludowa oraz obraz św. Wawrzyńca, zapewne 1. pół. w. XIX. Obok kapliczki trzy stare lipy.
2. Analogiczna do poprzedniej, o dachu pobitym papą. Wewnątrz obrazy ludowe: Ecce Homo, Matka Boska z Dzieciątkiem, sygn. M. V. Konczak, mai. na desce.
3. Z l. pół. w. XIX. Położona przy drodze do Boronowa, na kopcu. Murowana z cegły, potynkowana. Kwadratowa. Wewnątrz sklepienie żaglaste. Dach siodłowy, kryty dachówką.