piątek, 12 grudnia 2014

Od Oskara Kolberga przepis na jesienne wieczory


Wieczory przy kądzieli
Im więcej dnia ubywa, im powietrze staje się ostrzejszym, tym skwapliwiej człowiek tak w mieście, jak i na wsi szuka ciepłego kąta. Dziewuchy, wydobywszy kołowrotek lub kądziel, schodzą się gdzie w izbie, aby prząść wspólnie i długie godziny wieczorne skracać sobie opowiadaniem powiastek, które tym więcej zajmują, im treść ich straszniejsza. Rzecz naturalna, że schadzki takie nie odbywają się bez towarzystwa parobczaków, a niejedno małżeństwo kojarzy się przy tej sposobności. Jeżeli humor i mienie po temu, zebrani na taką wieczornicę spijają ponczyk z dodatkiem krepli, rodzaju ciasta smażonego, a wtenczas wieczór prędko i wesoło mija, chociaż przędzy niewiele przybywa.

www.muzeum-radom.pl
Tak jesienne wieczory na Śląsku opisywał w 1865 roku J.M.Fritz.
[i tu się zastanowiłam czy się etnograf przypadkiem nie machnął i nie pomylił ponczyku z pączkiem ;) , ale może to nie ma znaczenia]

W 1913 roku wieczory przy kądzieli doczekały się nawet podręcznika z pogadankami, jakie można w tym czasie wygłaszać, żeby czasu nie mitrężyć. (2)
 Jak się to odbywało w Koszęcinie? Moja mama wspominała wieczory (połowa lat 50tych) spędzane u koleżanki, której babcia przy kądzieli opowiadała dzieciom (wnuczkom i ich koleżankom) straszne historie.

 Jak to wyglądało? Pewnie podobnie jak tym zdjęciu z Połomii, z tego właśnie czasu (3)


Skoro już macie gotowe składniki jesiennego wieczoru to teraz szczegóły:

KĄDZIEL:

pęk włókien (lnianych, konopnych lub wełnianych) do przędzenia, umocowany na krążku przęślicy lub kołowrotka.

www.olejow.pl
KREPLE
Krepel – pulchny, drożdżowy kołocz ze můnki pszynnyj we ksztołće źdźebko plaskatyj kugle. Nojczyńśćij filůngůma kreplůw sům kůnfitury, dżym abo uowoce, nale tyż likwor, puding, szlagzana lebo ańi kyjza. Kreple sům smażůne na farba ćymno-złoto, na głymbokym feće — ze tustygo abo ze uolyju, dowńij tyż na maśle. Jako fertich je uůn zauobycz lukrowany abo uobsuty cukrym pudrym, idźe go tyż posuć kandyzowanům skůrkům apluziny abo poloć szekuladům. (4)